Stemproblemen? Rust voorkomt overbelasting van de stem

Docenten zijn afhankelijk van hun stem. Het is hun belangrijkste gereedschap. Stemproblemen behoren tot één van de meest voorkomende beroepsziekten in het onderwijs.

Veel docenten hebben last van stemmoeheid, keelpijn, heesheid of raken af en toe hun stem geheel kwijt. Stemproblemen en stemleed beïnvloedt zowel het werk als het persoonlijke leven. Telefoneren lukt niet meer, in plaats van naar een feestje te gaan blijf je liever thuis. Veel leed kan verholpen worden door overbelasting van de stem tegen te gaan. Op Werelddag van de Stem (16 april) staat de beroepsvereniging van logopedisten NVLF stil bij het belang van stemrust.

Stemklachten zijn meestal signalen van verkeerd stemgebruik. Er ontstaat een vicieuze cirkel. Om meer volume te krijgen ga je vanzelf harder praten op de verkeerde manier, wat weer leidt tot verergering van de klachten. Hier komen spanningsklachten bij die op zichzelf weer een vijand zijn van de stem. De gevolgen strekken verder dan alleen de stem. Overbelasting van de stem komt niet alleen voor bij leerkrachten maar ook onder vertegenwoordigers/verkopers, bij meiden en jongens die popidolen imiteren, zelfs bij (professionele) zangers. Het voorkomen van overbelasting kan je bereiken met stemrust, meer kennis van je eigen stemmogelijkheden en -beperkingen, logopedie of zangles van een professioneel geschoolde docent.

Gun je stem rust

Als je gewend bent je stem de hele dag te gebruiken dan is het niet altijd eenvoudig om een rustperiode in de bouwen. Toch is het mogelijk, en het leidt vaak tot stemverbetering. Stemrust wil niet altijd zeggen: 100% zwijgen (absolute stemrust), maar kan ook betekenen: je stem minder belasten door korter, minder luid en minder vaak te gebruiken. Leerkrachten kunnen hun stem bijvoorbeeld meer rust geven door een stemversterker te gebruiken voor de klas. Bij zangers kan een tijdje niet zingen voor de nodige stemrust zorgen. Even voor het idee: “Onze auto brengen we naar de garage, we vullen de olie bij, wassen ‘m en proberen ‘m niet te beschadigen. Je stem moet langer mee dan je auto en brengt je ook verder in het leven. Net als een auto moet je je stem op de juiste manier gebruiken en er goed voor zorgen.” Preventie, dus voorkomen van stemproblemen is essentieel voor mensen die afhankelijk zijn van hun stem.

Wanneer stemklachten niet verdwijnen ondanks de rust, dan kan een afspraak met een KNO-arts nodig zijn. Deze in stem gespecialiseerde arts kan een beeld van de stemconditie maken. Op verwijzing volgt er logopedie voor het verbeteren van de stemconditie. De logopediebehandeling sluit écht aan op de stemmogelijkheden en beperkingen als deze goed in beeld zijn gebracht door de KNO-arts.

Waarom stemrust niet of (te) laat wordt genomen

• stemrust leidt soms tot verlies van inkomen (bij beroepszangers)
• lage inschatting van de ernst (‘ik voel me verder prima, gaat wel weer over’)
• niet willen ziek melden (loyaliteit naar de klas/collega’s, bij leerkrachten)
• gebrek aan strategieën om vaste patronen te doorbreken (hoe pak ik ‘stemrust nemen’ aan?)
• gebrek aan inzicht/kennis van het eigen instrument (amateur (pop) zangers vinden een hese/rauwe stem juist mooi, terwijl dit een signaal kan zijn van een beginnend of aanwezig stemprobleem)

Stemrust zorgt voor

• herstel van het slijmvlies van geïrriteerde stemplooien
• ontspanning van spieren die pijnklachten geven in de keel bij overbelasting van de stem
• geestelijk rust / verlaging van stress (vooral bij zangers die een tijdje niet zingen)
• inzicht en zelfreflectie op eigen stemgebruik en stem(over)belasting
• verandering van communicatiepatronen (bv. soms wordt een klas rustiger als je je stem anders gebruikt/ sommige sprekers nemen meer een luisterhouding aan, waardoor ze hun gesprekspartner beter waarnemen en adequater kunnen handelen)